زلزله سیاسی در اروپا

قاره اروپا اکنون دوره سختی را می گذارند. از یکسو وقوع بحران امنیتی و نظامی در شرق اروپا یعنی در کشور اوکراین، وضعیت امنیتی آن را بطور بی سابقه ای دستخوش مخاطره ساخته و از سوی دیگر شمار قابل توجهی از کشورهای اتحادیه اروپا بمثابه بزرگترین نهاد منطقه ای در جهان با چالش های اقتصادی بزرگی مواجه هستند و برای برون رفت از آن به سیاستهایی متوسل شده اند که موجب اعتراض میلیونها شهروند اروپایی بویژه در کشورهایی مانند یونان، اسپانیا، ایتالیا، پرتقال، فرانسه و ایرلند شده است.

ضمن اینکه کشورهای کوچک شرق اروپا که در دهه اول قرن بیست و یکم به اتحادیه اروپا و ناتو پیوستند اکنون دچار مشکلات مضاعف اقتصادی وامنیتی هستند. جدا از این معضلات بزرگ اقتصادی، اجتماعی و اکنون امنیتی، اتحادیه اروپا به صورت فزاینده ای با تحرکات گسترده ای از جانب جریان های افراطی راست و رادیکالهای چپ مواجه است. هر چند نقطه مشترک هر دو این جریانها مخالفت با سیاست های فعلی است، اما نقاط تاکید و هدف هر یک از آنها متفاوت است. در مورد احزاب راست گرای افراطی، اتخاذ سیاست ریاضت اقتصادی و سطح بالای بیکاری در اتحادیه اروپا موجب شده تا احزاب راست افراطی با مواضع عامه پسند و ضد یوروی خود، نظر مردم کشورهای مختلف را جلب کرده و علاوه بر برخی پیروزی ها در سطح انتخابات کشورهای اروپایی مانند آلمان، فرانسه و انگلیس، بتوانند همچون اسب تروا وارد پارلمان اروپا شوند. طی سال‌های گذشته گروه‌های راست افراطی با نوعی اقبال در کشورهای اروپایی مواجه شد‌ه‌اند و بتدریج سهم آن‌ها از قدرت در پارلمانها و دولت‌های این کشورها افزایش یافته ‌است. به این ترتیب، اروپایی ها برای نخستین بار در تاریخ تشکیل پارلمان مشترک خود، درهای آن را به سوی احزابی گشودند که بطور مشخص، هدف خود را تضعیف طرح وحدت اروپا اعلام کرده اند. در واقع اوضاع نابسامان اقتصادی و اجتماعی در کنار تبلیغات بیگانه ستیزانه منجر به ظهور و بازگشت گروه‌ها و احزاب راست افراطی به عرصه های سیاسی و اجتماعی در اروپا شده است. در انتخابات اخیر پارلمان اروپا نیز راست های افراطی در کشورهایی مانند فرانسه و انگلیس رتبه اول آرای رای دهندگان را بدست آوردند و در ایتالیا نیز توانستند شماری از کرسی های پارلمان اروپا را از آن خود نمایند.

این در حالی است که روند قدرت گیری احزاب چپ رادیکال در برخی کشورهای اروپایی روند و دلایل متفاوتی دارد. در واقع با پیروزی حزب چپگرای رادیکال «سیریزا» در یونان و تشکیل دولتی چپگرا، شاهد طی رویدادهای مشابهی در برخی دیگر از کشورهای اتحادیه اروپا از جمله اسپانیا و ایرلند هستیم. اهمیت این رخدادها  از آنجاست که بر خلاف روند گسترش راست افراطی در اروپا که نگرانی مقامات اروپایی را به لحاظ تشدید بیگانه ستیزی  و برهم زدن معادلات قدرت در برخی کشورها مانند آلمان ، انگلیس ، فرانسه بدنبال داشته، ظهور چپ گرایان رادیکال مسیر متفاوتی را رقم زده است.

به طور حتم روی کار آمدن چپگرایان رادیکال و یا پیروزی آنان در انتخابات پارلمانی باعث تغییرات اساسی در روندهای و رویکردهای کنونی اتحادیه اروپا بویژه در ابعاد اقتصادی خواهد شد. در این زمینه الکسیس سیپراس، نخست وزیر کنونی یونان و رهبر حزب چپ گرای رادیکال سیریزا تأکید کرده است که تغییرات در اروپا از یونان آغاز شده و پیروزی حزبش در انتخابات یونان می‌تواند سرآغازی برای تغییرات اساسی در اروپا باشد. جبهه چپ فرانسه برهبری ژان لوک ملانشون نیز معتقد است پیروزی حزب سیریزا در یونان به معنای حضور جایگزینی برای سیاست های ریاضتی در این کشور است.

در عین حال بدلیل نگرش متفاوت این احزاب به مسائل سیاسی و بین المللی می توان انتظار داشت که آنها سیاست دیگری را در این زمینه اتخاذ نمایند .کما اینکه این مساله را در اعلام سیاست نزدیکی به روسیه از سوی دولت چپگرای یونان شاهد هستیم. مقامات اتحادیه اروپا به خوبی از این مساله آگاه هستند که پیروزی سیریزا یک تحول مقطعی در اروپا محسوب نمی شود. در واقع افزایش محبوبیت چپگرایان رادیکال ضد یورو در اسپانیا و ایرلند و احتمال پیروزی آن‌ها در انتخاباتهای سراسری پیش رو نشان از آغاز تحولاتی جدید در غرب، با محوریت سیریزا و احزاب ضد ریاضتی در منطقه یورو است.

ظهور چپگراها

نخستین زلزله سیاسی چپگرایان رادیکال در یونان رخ داد، جایی که در انتخابات اخیر شاهد پیروزی بی سابقه حزب چپگرای رادیکال سیریزا برهبری سیپراس 40 ساله بودیم. در انتخابات 25 ژانویه  2015 حزب سیریزا با اختصاص بیش از ٣۶ درصد آراء به پیروزی رسید. سیپراس پس از پیروزی در انتخابات به فاصله چند روز دولت خود را تشکیل داد و به موضع گیری در باره مسائل اقتصادی و مالی و نیز برخی موضع گیری های سیاسی پرداخت و از همان ابتدای کار اختلاف خود را با اتحادیه اروپا در ابعاد اقتصادی، ملی و سیاسی روشن ساخت. سیپراس ضمن مردود شمردن سیاستهای ریاضتی خواهان بازبینی بدهی کلان یونان به تروئیکا است. وی در عین حال خواهان اعاده روابط با روسیه و لغو تحریمها علیه این کشور بدلیل بحران اوکراین است.

یک هفته پس  از انتخابات عمومی در یونان، دهها هزار نفر از مردم اسپانیا در خیابان های مادرید پایتخت این کشور در حمایت از حزب چپگرای «پودموس»، حزب جدید اسپانیا که با سیاست ریاضت اقتصادی مخالفت دارد، تظاهرات کردند. حزب پودموس که در سال 2014 توسط پابلو ایگلسیاس تاسیس شد نیز مانند حزب سیریزا، با هدف قرار دادن فساد و طرد برنامه های ریاضتی که هدف از آنها خارج کردن کشور از بحران عمیق اقتصادی اعلام شده، محبوبیت بسیاری کسب کرده است.  ایگلسیاس با برپایی این تظاهرات به قدرت نمایی پرداخت و اعلام کرد زمان تغییر سیاسی اسپانیا و همچنین زمان بدست گرفتن قدرت فرا رسیده است.

در عین حال شاهد تظاهرات دهها هزار نفری در ایرلند در اعتراض به ادامه سیاست ریاضت اقتصادی بودیم که طلیعه ای برای قدرت گرفتن احزاب چپ رادیکال در این کشور است. کمااینکه روند مشابهی برای پرتغال نیز پیش بینی می شود. در واقع با روی کار آمدن سیریزا در یونان اکنون راه برای دیگر احزاب چپ گرا برای نیل به قدرت گشوده شده است. طبیعی است که این وضعیت در کشورهای بحران زده منطقه یورو بیشتر محتمل است. اسپانیا در کنار یونان دو کشوری هستند که با وضعیت بسیار دشواری از هنگام بروز بحران اقتصادی جهانی در سال 2008 مواجه بوده اند. به گفته مخالفان سیاست ریاضت اقتصادی، اکنون بسیاری از مردم اسپانیا درشرایط دشوار مالی و اقتصادی به سر مي برند و از حقوق خود محروم شده اند. در این شرایط ظهور یک حزب چپ گرا که به مردم نوید مخالفت با ریاضت اقتصادی و آینده بهتر می دهد طبیعتا باعث جلب نظر زیادی شده است. به نظر می رسد در صورت ادامه شرایط فعلی در انتخابات آتی اسپانیا باید منتظر رویدادی غیر منتظره یعنی کسب آرای قابل ملاحظه برای حزب پودموس باشیم. در صورت روی کار آمدن این حزب، باید گفت که در کنار یونان به عنوان عضو شورشی اتحادیه اروپا ، اسپانیا نیز وارد این عرصه خواهدشد. مسلما تداوم چنین روندی نه فقط انسجام منطقه یورو بلکه آینده اتحادیه اروپا را نیز با خطر مواجه می کند.

در واقع افزایش محبوبیت احزاب چپگرای رادیکال و ضد تدابیر ریاضت اقتصادی هشداری به احزاب راست گرای طرفدار ریاضت اقتصادی، اتحادیه اروپا و  نهادهای وام دهنده بین المللی است که که تدابیر شدید ریاضت اقتصادی نتوانسته است موجب احیا و رشد اقتصادی در اتحادیه اروپا و بویژه منطقه یورو  شود. اکنون نخست وزیر چپگرای یونان بدنبال انقلابی در روابط یونان و اتحادیه اروپا است و داعیه آن را دارد که قادر خواهد بود تا در مسیری کاملا بر خلاف روند موجود حرکت نماید. با این حال باید منتظر ماند و دید آیا وی واقعا در مقابل خواسته ها و فشارهای اتحادیه اروپا توان ایستادگی دارد یا اینکه مانند همسلکان خود در کشورهایی مانند فرانسه بر خلاف وعده های داده شده، نهایتا با شرایط موجود کنار آمده و در مسیری مشابه دولت راست گرای پیشین یونان حرکت خواهد کرد.

نویسنده : سید رضا میرطاهر

دیدگاه‌های نویسنده‌ی ‌این مقاله، لزوما بیانگر مواضع شبکه‌ی پرس تی‌وی نیست.

Press TV’s website can also be accessed at the following alternate addresses:

www.presstv.ir